22 Ιουνίου 1969, ο τελικός κυπέλλου της Πορτογαλίας γίνεται η μεγαλύτερη πολιτική συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος του Σαλαζάρ. Στο γήπεδο συγκεντρώθηκαν 70.000 θεατές όχι μόνο για να παρακολουθήσουν τον αγώνα, αλλά και για να παλέψουν για την ελευθερία και τη δημοκρατία.
Η Μπενφίκα ως φαβορί και η Ακαντέμικα ως αουτσάιντερ
Στον τελικό Κυπέλλου της Πορτογαλίας πρωταγωνιστούσε η θρυλική Μπενφίκα Λισαβόνας.
Η δεκαετία του 1960 ήταν η χρυσή εποχή για την ποδοσφαιρική της ομάδα. Είχε κατακτήσει 8 πρωταθλήματα, τρεις φορές το Κύπελλο της Πορτογαλίας και δύο φορές το Ευρωπαϊκό Κύπελλο Πρωταθλητριών.
Ο αντίπαλος τους όμως δεν ήταν υπολογίσιμος. Στον τελικό είχε φθάσει η ερασιτεχνική ομάδα ποδοσφαίρου του πανεπιστημίου της Κοΐμπρα, Ακαντέμικα. Η ομάδα απαρτιζόταν κυρίως από φοιτητές χωρίς καλή προετοιμασία και από μαθητές με καταγωγή από διάφορες αποικίες της Πορτογαλίας.
43 χρόνια δικτατορικού καθεστώτος είχε κλείσει η Πορτογαλία
Η Πορτογαλία από το 1926 είχε στρατιωτική δικτατορία του Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ, που υπήρξε το μακροβιότερο δικτατορικό καθεστώς της Ευρώπης.
Για να διατηρήσει τον έλεγχο των αποικιών στην Αφρική, ήταν σε πόλεμο και γι΄ αυτό τη δεκαετία του 1960 χιλιάδες νέοι Πορτογάλοι έφευγαν στο εξωτερικό προκειμένου να αποφύγουν την υποχρεωτική στράτευση.
Το 1969 ο Σαλαζάρ έχει εγκαταλείψει την εξουσία, μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, αλλά η πολιτική του συνεχιζόταν. Λίγους μήνες πριν από τον τελικό Κυπέλλου και ενώ είχαν αρχίσει να αυξάνονται διάφορες προσπάθειες αντίδρασης ενάντια στον πόλεμο, ξέσπασε η ακαδημαϊκή κρίση του 1969. Η αναταραχή ξεκίνησε από το πανεπιστήμιο της Κοΐμπρα, όπου ο δικτάτορας Σαλαζάρ είχε σπουδάσει και ήταν το πρώτο πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε στη χώρα.
Καταστολή, βία και φίμωση στο Πανεπιστήμιο της Κοΐμπρα
Oι φοιτητές στην Κοΐμπρα αγωνίζονταν για τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης και επεδίωκαν να θέσουν τα αιτήματα τους στον πρόεδρο του καθεστώτος Αμέρικο Τόμας. Στις 17 Απριλίου 1969 σε μια εκδήλωση, στην οποία ήταν παρών ο δικτάτορας, ο πρόεδρος του Συλλόγου Φοιτητών Αλμπέρτο Μάρτινς προσπάθησε να μιλήσει. Του πήραν το μικρόφωνο και του απαγόρευσαν το δικαίωμα να εκφράσει τις απόψεις των φοιτητών. H εκδήλωση διακόπηκε, χωρίς ο πρόεδρος της χώρας να ολοκληρώσει την ομιλία του.
Το ίδιο βράδυ ο Μάρτινς συνελήφθη με άλλους 200 φοιτητές. Οι αρχές τους οδήγησαν σε στρατόπεδα και αυτομάτως κατατάχθηκαν υποχρεωτικά για να υπηρετήσουν στον πόλεμο των αποικιών. Oι συμφοιτητές τους αντέδρασαν και αποφάσισαν να απέχουν από μαθήματα και εξετάσεις. Σε κάθε φοιτητική διαδήλωση υπήρχε αστυνομική καταστολή με βία.
Είκοσι ημέρες πριν από τον τελικό η αστυνομία εισέβαλε στο πανεπιστήμιο και απέκλεισε την είσοδο στους φοιτητές.
Διαμαρτυρίες με μαύρα περιβραχιόνια και καλυμμένο έμβλημα
Οι παίκτες της Ακαντέμικα εκμεταλλεύτηκαν κάθε ευκαιρία για να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους προς τους φυλακισμένους ή απεργούς συμφοιτητές τους. Αντέδρασαν πρώτα στον ημιτελικό με τη Σπόρτινγκ Λισαβόνας. Αντί να παρουσιαστούν με τη παραδοσιακή μαύρη εμφάνιση τους, επέλεξαν λευκά φανελάκια με μαύρο περιβραχιόνιο. «Το κάναμε για τη ζέστη, κανείς δεν φοράει μαύρα στην παραλία», δήλωσαν οι παίχτες για την διαφοροποίηση τους. Στο δεύτερο ημιτελικό στις μαύρες φανέλες των παικτών ένα αυτοκόλλητο κάλυπτε το έμβλημα της ομάδας. Σκοπός τους ήταν να τονίσουν την καταστολή των φοιτητών.
Στον τελικό του κυπέλλου με τη Μπενφίκα δεν φόρεσαν τις αθλητικές τους φόρμες, αλλά εμφανίστηκαν με την παραδοσιακή μαύρη φοιτητική τήβεννο, δηλώνοντας τη συμπαράσταση τους στους συμφοιτητές του που διώκονταν.
«Μα γιατί πενθείτε;» ρωτάει ο ακραίος επιθετικός της Μπενφίκα, Αντόνιο Σιμόες, τον Μάριο Κάμπος.
Η επιθετική λογοκρισία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης είχε αποσιωπήσει την κρίση στην Κοΐμπρα. Η υπόλοιπη Πορτογαλία δεν γνώριζε τι είχε συμβεί.
Πανό και συλλήψεις στον τελικό Κυπέλλου
22 Ιουνίου 1969. Στο εθνικό στάδιο της Λισαβόνας οι οπαδοί της Ακαντέμικα ξεδιπλώνουν πανό: «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο», «Περισσότερα σχολεία-Λιγότερη αστυνομία», «Παιδεία για τον λαό».
Περίπου 70000 θεατές έδωσαν τον παρόν στην μεγαλύτερη πολιτική συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον της δικτατορίας. Μοιράστηκαν περισσότερα από 35.000 φυλλάδια ώστε να ενημερωθούν οι πολίτες για την κατάσταση.
Οι συλλήψεις και η αστυνομική καταστολή συνεχίζονταν πριν και κατά τη διάρκεια του αγώνα.
Ο Αντόνιο Σαμόες, παίχτης της Μπενφίκα συγκλονισμένος από την ατμόσφαιρα δήλωνε: «Αν και έχω παίξει σε τόσα γήπεδα δεν έχω ξαναβιώσει τέτοια κατάσταση.
Στο 81′ ο Μανουέλ Αντόνιο σκοράρει και φέρνει την Ακαντέμικα μια ανάσα από τον τίτλο. Ο Σιμόες της Μπενφίκα ισοφαρίζει στο 85′ και απομακρύνει αυτή την προοπτική. Στην παράταση ο Εουσέμπιο θα κάνει το 2-1 με κεφαλιά, χαρίζοντας τη νίκη στη Μπενφίκα. Στο τέλος του αγώνα, οι παίκτες των δυο ομάδων αγκαλιάστηκαν και πανηγύρισαν μαζί.
Ο τελικός κυπέλλου της Πορτογαλίας ήταν ο αγώνας που κλόνισε τη δικτατορία, η οποία όμως αντεξε άλλα πέντε χρόνια έως τον Απρίλιο του 1974, όταν έπεσε αναίμακτα.
