Το 1348, όταν η βουβωνική πανώλη ή αλλιώς πανούκλα, θέριζε τη Μεσαιωνική Ευρώπη, οι περισσότεροι πίστεψαν ότι ήταν μια τιμωρία σταλμένη από τον Θεό. Άνθρωποι αυτομαστιγώνονταν στους δρόμους και ζητούσαν συγχώρεση. Όταν είδαν πως δεν γλίτωναν από τη νόσο παρά τις προσευχές τους, στράφηκαν σε πιο αποτελεσματικά μέσα.
Στο στόχαστρο των πανικόβλητων Χριστιανών βρέθηκαν οι Εβραίοι. Αποφάσισαν ότι αυτοί, ως πράκτορες του Διαβόλου, δηλητηρίαζαν τα πηγάδια για να τους εξολοθρεύσουν.
Η προέλευση της πανούκλας
Στην πραγματικότητα, η πανώλη προήλθε από μολυσμένους αρουραίους. Ξέσπασε το 1331 στην Κίνα, μεταφέρθηκε στη Συρία το 1339 και το 1345 κατέληξε στην πόλη Κάφα, στην Κριμαία.
Η Κάφα βρισκόταν υπό τον έλεγχο Γενοβέζων, οι οποίοι είχαν ένα εξαιρετικά ανεπτυγμένο εμπορικό δίκτυο. Ταξίδευαν σε όλη την Ευρώπη και όπου πήγαιναν, έφερναν μαζί τους την πανούκλα.
Το 1347 χτυπήθηκαν η Κωνσταντινούπολη, το Κάιρο και η Σικελία. Έως το 1348, η νόσος είχε εξαπλωθεί σε όλη την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Υπολογίζεται ότι χάθηκαν το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού, δηλαδή περίπου 20.000.000 άνθρωποι. Ανάμεσά τους ήταν και πολλοί Εβραίοι, αν και σύμφωνα με τους πιο φανατικούς Χριστιανούς, εκείνοι ήταν υπεύθυνοι για την επιδημία. Πράγματι, είχαν σημειωθεί λιγότεροι θάνατοι μεταξύ των εβραϊκών πληθυσμών, εξαιτίας των διαφορετικών συνθηκών υγιεινής.
Στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούσαν τότε οι περισσότεροι χριστιανικοί πληθυσμοί δεν υπήρχαν σοβαροί κανόνες υγιεινής. Μάλιστα, πολλοί είχαν την συνήθεια να ζουν μαζί με τα ζώα τους και δεν καθάριζαν τις αυλές από τα περιττώματα. Αντίθετα, οι θρησκευτικές τελετές των Εβραίων απαιτούσαν συχνό καθαρισμό του σώματος και των άκρων τους. Είναι επίσης πολύ πιθανό να καθυστέρησε να μεταδοθεί η νόσος σε αυτούς επειδή κατοικούσαν σε γκέτο, αποκομμένοι από τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Τα λογικά επιχειρήματα δεν απασχόλησαν καθόλου τους καθολικούς. Θεώρησαν ότι η ανθεκτικότητα των Εβραίων προς την πανώλη αποδείκνυε ότι αυτοί ήταν υπεύθυνοι.
Το 1348 στη Γενεύη, ο Κόμης Σαβόι συνέλαβε όλους τους Εβραίους της περιοχής και τους βασάνισε σκληρά. Φυσικά, στο τέλος ομολόγησαν ότι εκείνοι έφεραν την πανώλη.
Τα νέα ταξίδεψαν γρήγορα σε όλη την Ευρώπη. Ο Πάπας Κλήμης Στ’ για να σταματήσει την επικίνδυνη συκοφαντία, εξέδωσε παπική βούλα η οποία απαγόρευε τις σφαγές των Εβραίων και τους απάλλασσε από τις ευθύνες. Εξάλλου οι ευθύνες της καθολικής εκκλησίας δεν ήταν ασήμαντες.
Νωρίτερα το 1233 ο Πάπας Γρηγόριος Θ είχε διατάξει να σφαχτούν οι γάτες, γιατί πίστευε ότι αντιπροσώπευαν τον σατανά. Έτσι τα ποντίκια πολλαπλασιάστηκαν μαζικά και θεωρείται ότι έτσι πυροδότησε την επιδημία πανούκλας στην Ευρώπη.
Ο πληθυσμός όμως αγνόησε τις εντολές του Πάπα για ειρήνευση.
Στις 9 Ιανουαρίου του 1349, συγκέντρωσαν όλους τους Εβραίους στην Βασιλεία της Ελβετίας και τους έκαψαν ζωντανούς. Τα παιδιά χωρίστηκαν απ’ τους γονείς τους και τα ανάγκαζαν να εκχριστιανιστούν. Όλοι οι άλλοι, περίπου 600 άτομα, πέθαναν μαρτυρικά.
Ήταν τέτοιο το μίσος των κατοίκων που απαγόρευσαν να μπει Εβραίος στην πόλη τους για 200 χρόνια. Μερικές δεκαετίες αργότερα, αναγκάστηκαν να τους δεχτούν πίσω, γιατί η πόλη αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα και είχε ανάγκη την εμπορική τους δεινότητα.
Την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, στις 14 Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου, έκαψαν 900 Εβραίους στο Στρασβούργο. Μέχρι τότε δεν είχε σημειωθεί κανένας θάνατος στην πόλη, αλλά αυτό δε σταμάτησε τη δολοφονική μανία του όχλου.
Οι σφαγές συνεχίστηκαν σε όλο το μήκος του Ρήνου έως και το 1350, όταν η επιδημία άρχισε να εξασθενεί.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι Εβραίοι βασανίζονταν μέχρι να παραδεχτούν ότι είχαν προσπαθήσει να δηλητηριάσουν τον τοπικό πληθυσμό. Η ομολογία ήταν απαραίτητη για να ακολουθήσει η «δικαιολογημένη» εκτέλεση. Τις περισσότερες φορές, όμως, εκτελούνταν επιτόπου.
Οι Εβραίοι προσπάθησαν να αμυνθούν, όπως στην περίπτωση του Μάιντς στη Γερμανία, τον Αύγουστο του 1349.
Όταν τους επιτέθηκαν οι Χριστιανοί, αντιστάθηκαν και στη μάχη που ακολούθησε, σκότωσαν γύρω στους 200 Χριστιανούς.
Η απάντηση των Χριστιανών ήταν ακαριαία. Μέσα σε μια μέρα, στις 24 Αυγούστου, έκαψαν όλο τον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης, περισσότερα από 6.000 άτομα.
Οι εβραϊκές κοινότητες στην Κολονία, στην Αμβέρσα και στις Βρυξέλλες εξολοθρεύτηκαν. Στη Φρανκφούρτη, τον Ιούλιο του 1349, επέλεξαν να αυτοκτονήσουν μαζικά, αντί να δολοφονηθούν.
Τα οικονομικά συμφέροντα πίσω από τις σφαγές
Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι οι μαζικές σφαγές των Εβραίων δεν γίνονταν αποκλειστικά εξαιτίας του γενικευμένου φόβου για την πανούκλα. Οι υποκινητές, σε αρκετές περιπτώσεις, ήταν άνθρωποι που ήθελαν να εκμεταλλευτούν τις μεγάλες περιουσίες, που άφηναν μετά τον αφανισμό τους.
Έως το 1350, η επιδημία είχε κάνει τον κύκλο της και είχε αρχίσει να εξασθενεί. Συνέπεσε και με το τέλος των σφαγών, μιας και είχαν μείνει ελάχιστοι Εβραίοι στη Δυτική Ευρώπη.
Όσοι επέζησαν, κατέφυγαν στην ανατολική Ευρώπη, κυρίως στην Πολωνία η οποία είχε μείνει σχετικά ανέπαφη από την πανούκλα.
