Η Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας κάλυπτε ένα μεγάλο ορθογώνιο χώρο στο κέντρο της πόλης και βρισκόταν εκατό μέτρα μακριά από στην αρχαία αγορά, με την οποία συνδεόταν με έναν πλακόστρωτο δρόμο.
Όπως και στην αρχαία Αθήνα έτσι και την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας, η περιοχή κάτω από την Ακρόπολη αποτελούσε σημαντικό σημείο συνάθροισης των πολιτών. Για τον λόγο αυτό, οι Ρωμαίοι επέλεξαν να χτίσουν την καινούργια τους αγορά κοντά στην αρχαία με τη διαφορά ότι πλέον το εμπορικό κέντρο ήταν ανεξάρτητο από τις υπόλοιπες δραστηριότητες της αγοράς.
Περιμετρικά της υπήρχαν κίονες Ιωνικού ρυθμού, στοές και στο κέντρο ένα συντριβάνι. Στην πίσω όψη βρισκόταν τα καταστήματα, καθώς εκεί πραγματοποιούνταν οι εμπορικές συναλλαγές της πόλης και το εμπόριο λαδιού.
Στη δυτική πλευρά της αγοράς, στη συμβολή των σημερινών οδών Άρεως, Ποικίλης και Διόσκουρων βρισκόταν και η Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος, η οποία ήταν η μία από τις δύο κύριες εισόδους.
Η Πύλη ήταν αφιερωμένη στη θεά Αθηνά, την αρχηγό της πόλης και δημιουργήθηκε, όπως όλο το έργο, με τη χρηματοδότηση του Ιουλίου Καίσαρα και στη συνέχεια του Οκταβιανού Αυγούστου.
Είχε τέσσερις δωρικούς κίονες και βρισκόταν στη διασταύρωση δυο σημαντικών αρχαίων οδών.
Συγκεκριμένα έχει λοξό προσανατολισμό, ώστε να είναι ευθυγραμμισμένη με τον δρόμο που ερχόταν από την αρχαία αγορά.
Στο κέντρο του κτίσματος ήταν τοποθετημένος ο ανδριάντας του Λουκίου Καίσαρα.
Την περίοδο της τουρκοκρατίας στην περιοχή της ρωμαϊκής αγοράς χτίστηκαν εργαστήρια, σπίτια και το Φετιχιέ τζαμί.
Η αγορά συνέχισε να λειτουργεί, καθώς εκεί πραγματοποιούνταν ετήσιο σταροπάζαρο.
Κάθε Ιούλιο μήνα οι έμποροι συγκεντρώνονταν στην υπαίθρια αγορά και πουλούσαν σιτάρι και αγροτικά προϊόντα.
Για τον λόγο αυτό, η Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος ονομαζόταν πλέον “Παζαρόπορτα”.
Πάνω στους κίονες της πύλης οι έμποροι αναρτούσαν το “νάρτι”, δηλαδή την επίσημη διατίμηση των προϊόντων από τη διοίκηση.
Ακριβώς δεξιά της βρισκόταν η μεσαιωνική εκκλησία της Αγ. Σωτείρας της Παζαρόπορτας.
Με την πάροδο των χρόνων, η Πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος, όπως φαίνεται από γκραβούρες της εποχής, ήταν ενωμένη με τα κτίσματα που ανεγέρθηκαν στο Μοναστηράκι.
Η συστηματική ανασκαφή στην ευρύτερη περιοχή ξεκίνησε το 1837, ύστερα από κατεδαφίσεις και απαλλοτριώσεις των γύρω κτισμάτων.
Τότε ξεκίνησε σιγά σιγά να έρχεται στο φως το σύνολο της ρωμαϊκής αγοράς με τα σπουδαία μνημεία και το εντυπωσιακό πρόπυλο.
Αρχική φωτογραφία: Η πύλη της Αθηνάς Αρχηγέτιδος το 1908. Οδός Ποικίλης, Πλάκα.
Αντλήθηκαν πληροφορίες από: Ρωμαϊκή Αθήνα της Άλκηστις Χωρέμη, Η αρχαιολογία της πόλεως των Αθηνών
