Από τον αγώνα της ΕΟΚΑ ενάντια στην αποικιοκρατία και με αίτημα την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα ήταν αδύνατο να απουσιάζει η νεολαία.
Μάλιστα, η ένταξη της στον αγώνα υπήρξε πέρα για πέρα καθοριστική και σημαντική, αφού στα αμούστακα αγόρια και στις νεαρές κοπέλες είχαν ανατεθεί πολύ σημαντικές αποστολές.
Από τα Δημοτικά έως τα Γυμνάσια, οι μαθητές μετέφεραν φυλλάδια, έκρυβαν όπλα, συμμετείχαν σε διαδηλώσεις, ενίσχυαν τους αντάρτες, συνέλεγαν πληροφορίες, έκαναν δολιοφθορές και ετοίμαζαν εκρηκτικά.
Οι απεργίες, το κλείσιμο των σχολείων και ο πετροπόλεμος με τους Βρετανούς στρατιώτες ήταν συχνά φαινόμενα κατά την τετραετία 55-59. Αποκορύφωμα των μαχών μεταξύ μαθητών-αποικιοκρατών ήταν η Μάχη της Σεβερείου.
27 Ιανουαρίου, 1956. Οι μαθητές του Παγκυπρίου Γυμνασίου μαζί με μαθητές άλλων σχολείων επιδόθηκαν σε μία δυναμική μάχη με τους Άγγλους, από τη στέγη της Σεβερείου Βιβλιοθήκης.
Αφορμή υπήρξε η σύλληψη 16 μαθητών από προηγούμενα επεισόδια.
Αν και η σχολική ημέρα είχε ξεκινήσει κανονικά, η συνέχεια δεν ακολούθησε το σχολικό πρόγραμμα.
Ο τότε διευθυντής του Παγκυπρίου, Κ. Σπυριδάκης, είχε συγκεντρώσει τους μαθητές στον προαύλιο χώρο για να τους ενημερώσει σχετικά με τις εξετάσεις του πρώτου εξαμήνου.
Μέχρι όμως να τελειώσει την ομιλία του ο διευθυντής, οι μαθητές είχαν ήδη ξεχυθεί στην αρχιεπισκοπική πλατεία και εκεί έσμιξαν με τους μαθητές του Ανωτέρου Εμπορικού Λυκείου Λευκωσίας και τις μαθήτριες του Παρθεναγωγείου Φανερωμένης.
Το κλίμα έμοιαζε επαναστατικό. Οι μαθητές φώναζαν υπέρ της Ένωσης και όλοι μαζί τραγουδούσαν εθνικά τραγούδια.
Η ομηρική μάχη της Σεβερείου
Οι μαθητές είχαν προετοιμαστεί για τη μεγάλη μάχη.
Ήδη από την προηγούμενη μέρα φρόντισαν να οργανωθούν σωστά, να μεταφέρουν ό,τι αντικείμενο μπορούσε να φανεί χρήσιμο και να στήσουν οδοφράγματα.
Ο Α. Δίκαιος, μαθητής τότε, περιγράφει: «Ανεβήκαμε πάνω στη Σεβέρειο Βιβλιοθήκη. Μεταφέραμε πέτρες, τούβλα, ό,τι βρίσκαμε, μπουκάλια με οξύ, μπουκάλια ό,τι φανταστείς. κι εκεί ήμαστε έτοιμοι για τη μεγάλη μάχη. κι έγινε πράγματι μια ομηρική μάχη εκεί στο Παγκύπριο. Πρώτα πέρασαν οι Άγγλοι με αυτοκίνητα και αργότερα ήρθαν ενισχύσεις. Συνέλαβαν πάρα πολλούς. Ορισμένα παιδιά έπεσαν κάτω από τη βιβλιοθήκη και κτύπησαν».
Η αντίδραση των αποικιοκρατών ήταν άμεση. Μαζί με Τούρκους επικουρικούς, οι Βρετανοί στρατιώτες εισέβαλαν στο σχολείο. Συνέλαβαν μαθητές τους οποίους ξυλοφόρτωσαν.
Επιπλέον, έκαναν ρίψη δακρυγόνων δημιουργώντας μία αποπνικτική ατμόσφαιρα.
Ο Φρ. Πετρίδης συμπληρώνει: «Η σιδερένια πόρτα υπεχώρησε. Οι Άγγλοι ρίχνουν δακρυγόνες βόμβες σε όλο το μήκος των διαδρόμων. Από τα αέρια δεν μπορούσες να δεις τίποτα. Υπήρχαν όμως μαθητές που άρπαζαν τη βόμβα πριν καλά καλά σκάσει ή και όταν έσκαζε και την πετούσαν πίσω. Το ξύλο που έπεφτε δεν περιγράφεται. Στην εξέλιξη της μάχης ένας Άγγλος αξιωματικός όρμησε στο τηλέφωνο με σκοπό να ζητήσει ενισχύσεις. Φαίνεται να τον ρώτησαν «Που βρίσκεστε; Που να στείλουμε ενισχύσεις;». Άκουσα τον Άγγλο να λέει «This bloody school» κι εκείνοι αμέσως κατάλαβαν».
Πολλοί μαθητές άρχισαν να σκορπίζονται και να κρύβονται στα γύρω σπίτια.
Όσοι συνελήφθησαν μαζί με τους καθηγητές τους, οδηγήθηκαν στα κρατητήρια των Άγγλων.
Το Κρυφό Σχολειό
Η αποικιοκρατική κυβέρνηση, ήδη από την επόμενη μέρα έλαβε αυστηρά μέτρα κατά του σχολείου και γνωστοποίησε στον διυεθυντή πως λόγω της κακής διεύθυνσής του διεγράφη από το Μητρώο των Σχολών Μέσης Εκπαίδευσης.
Στις 30 Ιανουαρίου, το σχολείο κατελήφθη από τον στρατό.
Αυτό όμως δεν εμπόδισε τη διδασκαλία.
Αναβιώνοντας το κρυφό σχολείο της ελληνικής επανάστασης, τα μαθήματα συνεχίστηκαν κανονικά σε σπίτια καθηγητών ή μαθητών και στις εκκλησίες.
Το σχολείο λειτούργησε ξανά στις 26 Σεπτεμβρίου 1956.
Πηγές: Αρχείο Παγκυπρίου Γυμνασίου, Σελίδες από την Ιστορία και τη ζωή του Παγκυπρίου Γυμνασίου, Φωτογραφικές Μαρτυρίες μιας εκατονταετίας
*Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση των φωτογραφιών ή των αποσπασμάτων χωρίς την έγκριση των δημιουργών
Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: «Για την ελευθερία της Κύπρου όλοι ανοίξαμε τα στήθη, μητέρα». Μ. Κουτσόφτας και Α. Ζάκος, ξεσηκώθηκαν μετά τον απαγχονισμό των Καραολή και Δημητρίου και ήταν οι επόμενοι που θυσιάστηκαν για την Πατρίδα …
