Το 1967 οι Μάρτιν Ε. Σέλιγκμαν και Στίβεν Φ. Μάιερ διεξήγαγαν μια σειρά από πειράματα σε σκύλους στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας. Ο Σέλιγκμαν ήθελε να διαπιστώσει κατά πόσο οι ψυχικά ασθενείς και καταθλιπτικοί μπορούν να ελέγξουν και να αλλάξουν μια αρνητική κατάσταση ή αν υπομένουν αβοήθητοι την έκβασή της.
Το πείραμα της «μαθημένης ανικανότητας» ή της «επίκτητης αδυναμίας»
Ο Σάλιγκμαν και ο Μάιρε χρησιμοποίησαν σκύλους για να κάνουν το πείραμα. Τους χώρισαν σε τρεις ομάδες.
Στην πρώτη φάση του πειράματος, τα σκυλιά και των τριών ομάδων ήταν δεμένα με ιμάντες.
Έπειτα από κάποια ώρα, έλυναν τα σκυλιά της πρώτης ομάδας τα οποία δεν είχαν πειράξει καθόλου.
Στα σκυλιά της δεύτερης και της τρίτης ομάδας, όση ώρα ήταν δεμένα, ο Σάλιγκμαν τους έκανε ηλεκτροσόκ ήπιου βαθμού σε ανύποπτο χρόνο.
Τα σκυλιά της δεύτερης ομάδας μπορούσαν να πατήσουν ένα μοχλό και το ηλεκτροσόκ σταματούσε.
Δεν συνέβαινε το ίδιο στην τελευταία ομάδα. Με τον μοχλό δεν τελείωνε και το ηλεκτροσόκ, έτσι αναπόφευκτα περίμεναν οδυνηρά, να σταματήσει ο πόνος.
Στην πραγματικότητα, τα σκυλιά της δεύτερης και τρίτης ομάδας ήταν ζεύγη. Όταν ο σκύλος της δεύτερης ομάδας πατούσε τον μοχλό, το μαρτύριο του ηλεκτροσόκ τελείωνε και για τον ίδιο, αλλά και για το ζεύγος του στην τρίτη ομάδα.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ
Στη δεύτερη φάση του πειράματος όλα τα σκυλιά τοποθετήθηκαν σε ένα μεγάλο κουτί.
Σε τυχαίες χρονικές στιγμές τους έκαναν ηλεκτροσόκ. Για να αποφύγουν την οδυνηρή κατάσταση χρειαζόταν μόνο να πηδήξουν ένα μικρό εμπόδιο και να περάσουν στην άλλη μεριά του κουτιού.
Τα σκυλιά των δύο πρώτων ομάδων γρήγορα συνειδητοποίησαν τι έπρεπε να κάνουν.
Για τα σκυλιά της τρίτης ομάδας δεν ήταν το ίδιο. Με το που ξεκίνησαν τα ηλεκτροσόκ, κούρνιασαν σε μια γωνία και άρχισαν να κλαίνε,«ανίκανα» να αποφύγουν τον πόνο. Ήταν αυτά που στην προηγούμενη φάση δεν είχαν καμία δυνατότητα να σταματήσουν τον πόνο.
Η επίδραση της αίσθησης έλλειψης ελέγχου μιας αρνητικής κατάστασης
Η σειρά πειραμάτων του Σέλιγκμαν και των συνεργατών του αποτελούν σταθμό στην ιστορία της Ψυχολογίας.
Ο ψυχολόγος απέδειξε ότι η αίσθηση της απώλειας ελέγχου και η μοιρολατρική αποδοχή μιας αρνητικής και επίπονης κατάστασης είναι κάτι που αποκτάται.
Ένας καταθλιπτικός πιστεύει ότι δεν έχει τον έλεγχο της ζωής του, οπότε άβουλα και υπομονετικά παύει να αποφεύγει και αποδέχεται πειθήνια οποιεσδήποτε οδυνηρές καταστάσεις μπορεί να βιώσει.
Το φαινόμενο της «μαθημένης ανικανότητας» μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης ζωής.
Πολλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν ψυχοκοινωνικά προβλήματα, όπως η φτώχεια, η κατάθλιψη και οι κρίσεις πανικού, αντιμετωπίζουν αναπόφευκτες τραυματικές εμπειρίες.
Συχνά ενδέχεται να αισθανθούν απογοήτευση και μπορεί να μην έχουν κάποιο κίνητρο για να αλλάξουν τα δεδομένα καθώς εκ των προτέρων θεωρούν ότι θα αποτύχουν.
Ο Σέλιγκμαν τα επόμενα χρόνια διεξήγαγε κι άλλα πειράματα για να κατανοήσει το φαινόμενο της «επίκτητης αδυναμίας».
Τα πειράματά του φυσικά αμφισβητούνται ως προς την αναμφισβήτητη κακοποίηση των ζώων.
Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Το πείραμα της υπακοής. Συνηθισμένοι πολίτες έκαναν ηλεκτροσόκ σε συμπολίτες τους επειδή αυτή ήταν η εντολή! Το πείραμα που εξήγησε τις θηριωδίες των Ναζί…
